Ko plaća godišnji porez na dohodak građana?
Fizička lica koja u kalendarskoj godini za koju se utvrđuje porez, ostvare dohodak veći od trostrukog iznosa prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji, oporezuju se godišnjim porezom na dohodak građana. Iznos prosečene godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji obračunava se prema podacima Republičkog zavoda za statistiku Srbije.
Fizička lica koja su rezidenti Republike Srbije prijavljuju svoj dohodak ostvaren na svetskom nivou, dok fizička lica nerezedenti Republike Srbije prijavljuju samo onaj svoj dohodak koji je ostvaren na teritoriji Republike Srbije.
Šta se smatra oporezivim dohodkom?
Oporezivim dohotkom u gorenavedenom smisu smatra se godišnji zbir zarada, oporezivog prihoda od samostalne delatnosti, oporezivog prihoda od autorskih i srodnih prava i prava industrijske svojine, oporezivog prihoda od nepokretnosti, oporezivog prihoda od davanja u zakup pokretnih stvari, oporezivog prihoda sportista i sportskih stručnjaka, oporezivog prihoda od pružanja ugostiteljskih usluga, oporezivog prihoda pomoraca, kao i oporezivih drugih prihoda.
Drugim prihodima smatraju se i ostali prihodi koji po svojoj prirodi čine dohodak fizičkog lica, a naročito prihodi po osnovu ugovora o delu, prihodi po osnovu ugovora o obavljanju privremenih i povremenih poslova zaključenih preko omladinske ili studentske zadruge sa licem do navršenih 26 godina života ako je na školovanju u ustanovama srednjeg, višeg ili visokog obrazovanja, prihodi po osnovu dopunskog rada, prihodi po osnovu trgovinskog zastupanja, primanja članova organa uprave pravnog lica, naknada poslanicima i odbornicima, primanja stečajnih upravnika, sudskih veštaka, sudija porotnika i sudskih tumača, prihodi po osnovu prikupljanja i prodaje sekundarnih sirovina, nagrade i druga slična davanja fizičkim licima koja nisu zaposlena kod isplatioca, a koja proizlaze iz rada ili druge vrste doprinosa delatnosti isplatioca, u iznosu preko 17.933,00 dinara godišnje, ostvarena kod jednog isplatioca, te razni drugi prihodi koji nisu oporezovani po drugom osnovu ili nisu izuzeti od oporezivanja (a ipak uključujući i pojedina primanja izuzeta od oporezivanja, kada premašuju propisane neoporezive iznose).
Važno je istaći da se u poreskoj prijavi iskazuje ukupan neto dohodak ostvaren u kalendarskoj godini (odnosno u poresku osnovicu ne ulaze ranije plaćeni porez i doprinos za obavezno socijalno osiguranje), te se tako dobijen iznos umanjuje u skladu sa propisanim dodatnim umanjenjima ili osobođenjima ukoliko ih ima, kao i za iznos ličnih odbitaka (bilo da se radi o ličnom odbitku za samog obveznika ili za izdržavanog članova porodice).
Relevantan poreski zakon propisuje da obveznicima koji poslednjeg dana kalendarske godine za koju se utvrđuje godišnji porez na dohodak građana imaju manje od navršenih 40 godina života, godišnji zbir zarada i oporezivih prihoda( prethodno umanjen za ranije plaćen porez na dohodak građana), dodatno se umanjuje za iznos tri prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike.
Osim navedenog umanjenja, zakon predviđa sledeće lične odbitke:
- za poreskog obveznika – 40% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji u godini za koju se utvrđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za poslove statistike;
- za izdržavanog člana porodice – 15% od prosečne godišnje zarade po zaposlenom isplaćene u Republici Srbiji u godini za koju se utvđuje porez, prema podacima republičkog organa nadležnog za posleve statistike;
s tim da ukupan iznos ličnih odbitaka ne može biti veći od 50% dohotka za oporezivanje.
Ukoliko su dva ili više članova porodice obveznici godišnjeg poreza na dohodak građana, odbitak za izdržavane članove porodice može ostvariti samo jedan obveznik.
Dakle, oporezivi dohodak čini razlika između zbira godišnjeg neto dohotka i propisanih umanjenja ili dodatnih umanjenja, kao i ličnih odbitaka, na koji iznos se plaća godišnji porez na dohodak građana, po sledećim stopama:
- na iznos do šestostruke prosečne godišnje zarade – 10%;
- na iznos preko štestostruke prosečne godišnje zarade – 10% na iznos do šestostruke prosečne godišnje zarade + 15% na iznos preko šestostruke prosečene godišnje zarade.
Takođe, zakon predviđa mogućnost priznavanja i poreskog kredita na račun godišnjeg poreza na dohodak građana. Naime, obvezniku koji izvrši ulaganje u alternativni investicioni fond, odnosno u kupovinu investicione jedinice alternativnog investicionog fonda, priznaje se pravo na poreski kredit na račun godišnjeg poreza na dohodak grđana najviše do 50% ulaganja izvršenog u kalendarskoj godini za koju se utvrđuje godišnji porez na dohodak građana. Pravo na ovaj poreski kredit može se ostvariti samo po osnovu u potpunosti uplaćenih novčanih uloga kojima se stiču akcije ili udeli u alternaivnom investicionom fondu, odnosno investicione jedinice altrnativnog investicionog fonda, i ne može biti veći od 50% utvđene poreske obaveze po osnovu godišnjeg poreza na dohodak građana.
Poslednjim izmenama i dopunama Zakona o porezu na dohodak građana propisano je da obveznik gubi pravo na prethodno ostvaren poreski kredit po osnovu ulaganja u alternativni investicioni fond, odnosno kupovinu investicione jedinice alternativnog investicionog fonda, ukoliko iste otuđi u kalendarskoj godini u kojoj je izvršio to ulaganje ili ukoliko ih otuđi u naredne 3 kalendarske godine, čime je sprečena zloupotreba ovih ulaganja radi izbegavanja plaćanja poreza.
Podnošenje poreske prijave
Obveznik godišnjeg poreza na dohodak građana dužan je da za ostvareni dohodak u godini za koju se vrši utvđivanje poreza podnese poresku prijavu sa tačnim podacima nadležnom poreskom organu, po isteku te godine, a najkasnije do 15. maja naredne godine. Na osnovu podataka iz službenih evidencija, poreski organ će uneti podatke u poresku prijavu i postaviti je na portal Poreske uprave najkasnije do 1. aprila godine koja sledi godini za koju se utvrđuje godišnji porez na dohodak građana, nakon čega je poreski obveznik dužan da po potrebi izvrši izmenu ili dopunu poreske prijave u delu u kome nisu iskazani tačni i odgovarajući podaci i nakon toga podnese poresku prijavu u elekronskom obliku preko portala Poreske uprave. Međutim, ukoiko poreski obveznik ne podnese poresku prijavu, Poreska uprava će tu prijavu podneti umesto njega, prema podacima koje poseduje. Od izuzetne je važnosti naglasiti da poreska uprava neće doneti rešenje kojim se utvrđuje porez, već je obveznik dužan da, u roku za podnošenje poreske prijave, obračuna i plati porez na odgovrajući račun javnih prihoda.
S obzirom da još uvek nije objavljen podatak o prosečnoj godišnjoj zaradi po zaposlenom u Republici Srbiji za 2024. godinu, na osnovu koga se može utvrditi neoporezivi iznos za potrebe obračunavanja godišnjeg poreza na dohodak građana, to je u ovom trenutku nemoguće precizno utvrditi iznos, a u nekim slučajevima ni sa sigurnošću reći da li postoji obaveze plaćanja godišnjeg poreza na dohodak građana.
Varijabilnost elemeneta za utvđivanje godišnjeg poreza na dohodak građana ne može proći neprimetno, budući da je isti vezan za prosečnu godišnju zaradu, te je posredi i progresivna poreska stopa, te možemo zaključiti da bi u slučaju smanjenja prosečne zarade došlo i do znatnog smanjenja nadprosečnih zarada, kroz institut godišnjeg poreza na dohodak građana, s obzirom da bi granica za njegovo plaćanje u tom slučaju bila snižena, umanjenja i odbici niži, a sama osnovica, odnosno oporezivi dohodak viši (te na osnovu svih parametara i sama visina godišnjeg poreza na dohodak građana bi bila uvećana).